नेपाली समाजले अहिले एक गम्भीर संकटको सामना गर्दैछ—यो संकट नैतिकता, इमान्दारिता, र प्रेम जस्ता आधारभूत मूल्यहरूको पतन हो। पछिल्ला केही दशकमा, समाजमा पैसा र स्वार्थले सबै कुरालाई माथ गर्ने प्रवृत्ति हावी भएको छ। परिणामस्वरूप, नेपाली समाजले अहिले मात्र होइन, भविष्यमा पनि गम्भीर परिणामहरूको सामना गर्नुपर्नेछ। समाज अहिले एउटा गम्भीर मोडमा छ, जहाँ मानवीय मूल्यहरू हराउँदै गएका छन्। पैसा, स्वार्थ, र भड्किलो जीवनशैलीको मोहले मानिसहरूलाई गहिरो अन्धकारतर्फ धकेल्दै छ। समाजमा व्यापक रूपमा देखिएको यो परिवर्तनले केवल वर्तमान पुस्तामा मात्र होइन यो प्रवृत्ति भविष्यका पुस्तामा पनि नकारात्मक र गहिरो प्रभाव पार्न सक्छ। भड्किलो जीवनशैलीको लागि मानिसहरू जे गर्न पनि तयार भएका छन्। यो प्रवृत्तिले समाज, संस्कृति, र सम्पूर्ण देशमा दीर्घकालीन रूपमा नकारात्मक प्रभाव पार्न सक्छ ।
हाम्रो समाजले आत्मियता, सहयोगी भावना, आध्यात्मिक जीवनशैली, र धार्मिक मान्यताहरूको आधारमा सयौँ वर्षसम्म आफ्नै पहिचान निर्माण गरेको थियो। तर अहिलेको पुस्ता, आधुनिकताको नाममा, ती सम्पूर्ण मूल्यहरूलाई भुलेर क्षणिक सुख र व्यक्तिगत लाभको पछि लागिरहेको छ। यसले गर्दा नेपालजस्तो अध्यात्मिक शिक्षा र आपसी सद्भावको केन्द्र बिन्दु बन्न सक्ने पवित्र भूमि पनि आफ्नो औचित्य गुमाउँदै गएको छ। यस लेखमा, हामीले यो विषयलाई गहिराइमा अध्ययन गर्दै, आजको अवस्थाले भोलिका पुस्ता, समाज, र राष्ट्रमा कस्तो प्रभाव पार्न सक्छ भन्ने कुरा विश्लेषण गर्नेछौं।
१. नैतिकता र मूल्यहरूको पतन: नयाँ पुस्तामा कस्तो मानसिकता विकास हुन्छ ?
नैतिकता र इमान्दारिताको अभावले भविष्यमा समाजमा कस्तो मानसिकता विकास हुन्छ भन्ने कुरा अत्यन्तै चिन्ताजनक छ। अहिले नैतिक मूल्यहरूको महत्व घट्दै गएपछि, नयाँ पुस्ताले स्वार्थीपन, प्रतिस्पर्धा, र धनलोलुपता जस्ता कुरालाई प्राथमिकता दिने सम्भावना बढ्दै गएको छ। यसले गर्दा, सामाजिक बन्धनहरू कमजोर हुनेछन् र पारिवारिक सम्बन्धहरूमा दरार आउनेछ।
जब वर्तमान पुस्ताले नैतिकता, इमान्दारिता, र प्रेमको महत्व बिर्सन्छ, यो मानसिकता भोलिका पुस्तामा पनि हस्तान्तरण हुन्छ। आजको पुस्ता भोलिको पुस्ताको अभिभावक हुनेछ, र उनीहरू आफ्ना सन्तानलाई के सिकाउँछन् भन्ने कुरा महत्वपूर्ण छ। यदि अभिभावकहरू स्वार्थ, पैसा, र क्षणिक सुखको पछि लागिरहेका छन् भने, उनीहरूको सन्तानले पनि यस्तै प्रवृत्ति अपनाउनेछ। यसले गर्दा समाजमा मानवता, सद्भाव, र सहयोगको भावना हराउँदै जान्छ। भविष्यमा समाज अधिक व्यक्तिवादी, स्वार्थी, र आत्मकेंद्रित हुन सक्छ। यो समाजमा मानिसहरूबीचको आपसी विश्वास र स्नेह घट्दै जान्छ, र देशले आफ्नो सांस्कृतिक र सामाजिक मौलिकता गुमाउँछ।
यो पुस्ताले यदि आफ्ना सन्तानलाई एक स्वस्थ समाजमा हुर्काउन चाहन्छ भने, अहिले नै आफ्नो मूल्यमा परिवर्तन ल्याउनुपर्छ। अन्यथा, हाम्रो अस्तित्वो नै गुम्न सक्ने खतरा हुन्छ, अनि त्यसपछि दोष कसलाई दिने ?
आधुनिकताले ल्याएको भौतिक सुख-सुविधाले हामीलाई कति समयसम्म सन्तुष्टि दिन्छ? वास्तविक खुशी भनेको प्रेम, आपसी सद्भाव, इमान्दारिता, र नैतिकतामा आधारित छ भन्ने कुरा हामीले बिर्सिंदैछौं। आखिर समाज जति नै आधुनिक भएता पनि , यी मानवीय कुराहरु सकिएको दिन , यो समाज हुनु र नहुनु को कुनै अर्थ रहदैन , समाजमा पैसा, घमन्ड, स्वार्थ, र छलकपटको हावी हुनुले हाम्रो युवापुस्तालाई भ्रममा पारेको छ। तर, यस समाज र यो पुस्तालाई कसरी बुझाउने? इमान्दारिता, नैतिकता, प्रेम, सद्भाव, धर्म, र अध्यात्मिक मूल्यहरूले हाम्रो जीवनलाई अर्थपूर्ण बनाउँछ भन्ने कुरा कसले सिकाउने?
२. समाज र राष्ट्रमा परेको असर: आज र भोलि
समाजमा इमान्दारिता र नैतिकताको कमीले गर्दा आजको समाज मात्र होइन, भविष्य पनि अस्थिर हुने खतरा छ। जब मानिसहरू व्यक्तिगत फाइदाका लागि सामूहिक हितलाई नजरअन्दाज गर्छन्, तब समाजमा अविश्वास, अपराध, र अन्यायको वृद्धि हुन्छ। यसले देशको सामाजिक, आर्थिक, र राजनीतिक स्थायित्वमा गम्भीर असर पार्न सक्छ। अहिलेको पुस्ताले नैतिकता र इमान्दारितालाई बेवास्ता गरेपछि, भोलिका पुस्ताले के सिक्नेछ? यो प्रश्न हाम्रो समाजको जडमा छ। आजका बालबालिका, जसले आफ्नो घरपरिवारमा स्वार्थी र नैतिक पतन देख्छन्, भोलिका दिनमा पनि यस्तै मानसिकता राख्न अभ्यस्त हुन्छन्। जब पैसाको मोह नै प्राथमिकता बन्छ, तब समाजमा छलकपट, झूट, र स्वार्थको वृद्धि हुन्छ। यसले गर्दा समाजमा विश्वास, पारस्परिक सम्मान, र सहयोगको भावना हराउँदै जान्छ। अहिलेको प्रवृत्तिले देखाउँछ कि मानिसहरू भड्किलो जीवनशैली, देखासिकी, र क्षणिक खुशीको पछि लाग्न तयार छन्। यसले गर्दा समाजमा एक खालको अस्थिरता र अशान्ति सिर्जना हुन्छ। जब मानिसहरू पैसाका लागि नैतिकताको बाटो छोड्छन्, तब समाजमा अपराध, भ्रष्टाचार, र असमानता बढ्दै जान्छ। भोलिका पुस्ताले आफ्नो जीवनमा स्थिरता, सन्तुष्टि, र आत्मसन्तोष पाउन कठिनाइ अनुभव गर्नेछन्।
३. पारिवारिक मूल्य र शिक्षा: के सिकाउदै छ यो समाज ?
अहिलेको समाजले आफ्नो सन्तानलाई के सिकाउदै छ ? जसले आफ्नै परिवारमा इमान्दारिता, नैतिकता, र प्रेमको अभाव देख्छन्, तिनले भोलिका दिनमा आफ्ना सन्तानलाई के सिकाउनेछ? बाल्यकालमै गलत मूल्यहरूमा हुर्किएका सन्तानहरूले जीवनमा सही र गलतको भिन्नता गर्न नसक्दा, तिनीहरू झन् झन् विकृत मानसिकता तर्फ धकेलिनेछन्। यस्तो पुस्ताले समाजलाई कुनै सकारात्मक योगदान दिन नसक्ने खतरा हुन्छ । अहिलेको पुस्ताले आफ्नो सन्तानलाई के सिकाउँछ भन्ने कुरा भविष्यको समाजको रूपरेखालाई निर्धारण गर्नेछ। जब सन्तानले आफ्ना अभिभावकहरूबाट नैतिकता, इमान्दारिता, र जिम्मेवारीजस्ता मूल्यहरू सिक्न पाउँदैनन्, उनीहरूले पनि जीवनमा यस्ता कुरालाई बेवास्ता गर्नेछन्। यसले गर्दा, नयाँ पुस्ताले समाजमा सकारात्मक परिवर्तन ल्याउन असमर्थ हुने सम्भावना छ।
४. वैदिक परम्परा र सभ्यतामा परेको प्रभाव: डर लाग्दो भविष्य
हाम्रो वैदिक सनातन परम्परा, जसले समाजमा प्रेम, करुणा, र आध्यात्मिकता जस्ता गुणहरूलाई महत्व दिएको थियो, आज संकटमा छ। आध्यात्मिकता र धर्मले समाजलाई एउटा सन्तुलित र नैतिक ढाँचामा राख्ने काम गर्थ्यो, तर अहिले त्यसको महत्व घट्दै गएको छ। यदि यो प्रवृत्ति जारी रह्यो भने, हाम्रो परम्परा र सभ्यताले आफ्नो अस्तित्व गुमाउन सक्छ। हाम्रो वैदिक सनातन परम्परा, जसले सदियौंदेखि नैतिकता, प्रेम, र अध्यात्मिक जीवनशैलीको महत्व सिकाउँदै आएको छ । आजका पुस्ताले यी परम्परागत मूल्यहरूको महत्व बुझ्न छोडेपछि, हाम्रो सभ्यताको आधार नै हल्लिन सक्छ। संसारका धेरै देशहरूले पुर्बीय दर्शन र अध्यात्मलाई आत्मसात गर्दैछन्, तर हामी भने भौतिकतावादको पछाडि लागेर आफ्नै मौलिकता गुमाउँदै छौं। यो एक खतरनाक यात्रा हो, जसले हाम्रो समाजलाई थप कमजोर बनाउँछ।
५. कस्तो बनाउँदै छौँ हामी यो पवित्र भूमि ?
नेपाल, जुन सधैं आध्यात्मिकताको केन्द्रबिन्दु रहँदै आएको थियो, अहिले आधुनिकताको नाममा आफ्नो मौलिकता गुमाउँदै छ। यो भुमि, जसले संसारलाई आध्यात्मिक शिक्षा, प्रेम, र करुणा फैलाउनुपर्ने थियो, आज पैसाको मोह, स्वार्थ, र भड्किलो जीवनशैलीको शिकार बनेको छ। यो स्थिति जारी रह्यो भने, हाम्रो समाजले भोलिका दिनमा के पाउनेछ? आत्मसन्तोष, शान्ति, र सद्भाव जस्ता मूल्यहरू बिर्सिएर, हामीले भोलिका दिनमा केवल अस्थिरता र मानसिक तनावको सामना गर्नुपर्नेछ।
जबकि संसारका धेरै देशहरू पूर्वीय दर्शन र अध्यात्मतर्फ फर्किदैछन् भने हामी भने भौतिक सुखसुविधाको पछि लागेर आफ्नै मौलिकतालाई हराउँदै गइरहेका छौँ। यो प्रक्रिया जारी रह्यो भने, नेपालले आफ्नो गौरवशाली इतिहास र परम्परालाई संरक्षण गर्न गाह्रो हुनेछ। यो देश जुन अध्यात्मिक शिक्षा र आपसी सद्भावको केन्द्र बन्न सक्थ्यो, अब भौतिकवाद र स्वार्थको केन्द्र बन्दै गएको छ। यो परिवर्तनले हाम्रो समाजलाई गहिरो आत्मसमीक्षा गर्न बाध्य पार्छ, किनकि हामीले हाम्रो पहिचान गुमाउँदै छौं।
६. आधुनिकता र आत्मसात गर्ने भ्रम: हामी के खोज्दै छौँ ?
आधुनिकता र विकासको नाममा हामीले हाम्रो मूल्यहरूलाई बिर्सदै गइरहेका छौं। तर, यो दौडले हामीलाई के प्राप्त गराउँछ? जब हामी प्रेम, आपसी सद्भाव, इमान्दारिता, र नैतिकतालाई बेवास्ता गरेर केवल पैसाको पछि लाग्छौं, तब हामीले वास्तविक खुशी गुमाइरहेका छौं। जब सोच, कर्म, धर्म र बाटो नै गलत छ भने सहि केहि हुनेवाला छैन । यो पुस्ताले आत्मसात गर्नुपर्ने कुरा भनेको साँचो जीवनको अर्थ इमान्दारिता, नैतिकता, र प्रेममै निहित छ भन्ने हो। जबकी राम्रो सोच , राम्रो कर्म , ज्ञान, ध्यान, र मूल्य मान्यता बाटै मानिस सब थोक पाउन सक्षम छ ।
निष्कर्ष: को सम्हाल्नेछ यो समाज ?
यो समाजलाई कसले सम्हाल्ने? आजको पुस्ताले आफ्नो मूल्य र नैतिकतामा परिवर्तन ल्याउन आवश्यक छ। यसैमा भविष्यको समाजको स्थायित्व, पारिवारिक सम्बन्धहरूको मजबूती, र राष्ट्रको समृद्धि निर्भर छ। जबसम्म हामी इमान्दारिता, नैतिकता, प्रेम, र करुणालाई जीवनको आधार बनाउन चाहँदैनौं, तबसम्म हाम्रो समाज र राष्ट्रको अस्तित्व संकटमा रहनेछ। अब यो पुस्ताले नै बुझ्नुपर्छ कि सतकर्म, ज्ञान, अध्यात्म, र इमान्दारिता नै दीर्घकालीन खुशीको स्रोत हो। यो पुस्ताले यदि आफ्ना सन्तानलाई एक स्वस्थ समाजमा हुर्काउन चाहन्छ भने, अहिले नै आफ्नो मूल्यमा परिवर्तन ल्याउनुपर्छ। अन्यथा, हाम्रो अस्तित्वो नै गुम्न सक्ने खतरा हुन्छ, अनि त्यसपछि दोष कसलाई दिने ? नेपाली समाजको भविष्यलाई सुरक्षित राख्न, आजको पुस्ताले जागरूकता अपनाउनु जरुरी छ। इमान्दारिता, नैतिकता, र आध्यात्मिकताको महत्व बुझेर मात्र हामीले साँचो अर्थमा एक समृद्ध, सभ्य, र सन्तुलित समाजको निर्माण गर्न सक्छौं। अन्यथा आफ्नो अस्तीत्व नै गुमाएर अरु कै देश मा आफ्नो सन्तान लाइ जीवनभर शरणार्थी बनाउन बिबस हुनेछौ...
एक्ट प्रो नेपालमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई info.actpronepal@gmail.com मा पठाउनु होला। फेसबुक र ट्वीटरमार्फत पनि हामीसँग जोडिन सकिनेछ । हाम्रो *युटुब च्यानल पनि हेर्नु होला।
