हाइड्रो कन्सल्ट इन्जिनियरिङ लिमिटेड बुटबल पावर कम्पनीको स्थापना सँगसँगै परामर्श सेवाको लागि शुरु भएको हो । शुरुका दिनमा बुटबल पावर कम्पनीकै शाखाको रुपमा नै रहेको यस कम्पनीले अहिले स्वतन्त्र कम्पनीको रुपमा काम गर्दै आएको छ । बुटबल पावर कम्पनीको ८० प्रतिशत र पिडा नामक संस्थाको २० प्रतिशत शेयर लगानी रहेको यस कम्पनीको कारोबार पछिल्ला बर्षहरुमा २० करोड भन्दा माथि छ ।
नेपालका महत्वपूर्ण जलविद्युत आयोजनाहरुमा परामर्श सेवा प्रदान गर्ने काममा यो कम्पनी संलग्न छ । यस कम्पनीले ४२ मेगावाटको मिस्त्री खोला जलविद्युत आयोजना, १४ मेगावाटको घारखोला, ३० मेगावाटको न्यादी हाइड्रोपावर, ८६ मेगावाटको सोलु–दुधकोशी जलविद्युत आयोजना लगायतका थुप्रै आयोजनाहरु अघी बढाउन महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गरिरहेको छ । नेपालका महत्वपूर्ण आयोजनाको अलावा केन्या, पाकिस्तान, युगाण्डा, लगायतका देशहरुमा पनि यस कम्पनीले आफ्नो परामर्श सेवा प्रदान गरिरहेको छ ।
यस कम्पनीमा नेपालका सबैगरी करिब डेढ सय कर्मचारीहरु निरन्तर काममा संलग्न छन् । यस कम्पनीले आफ्नो क्षमता विस्तार गर्दै आगामी दिनमा ५ सय भन्दा बढी जनशक्ति आवद्ध रहेको एक व्यवस्थित र प्रतिष्ठित इन्जिनियरिङ सेवाप्रदायक कम्पनीको रुपमा यस कम्पनीलाई अन्तर्राष्ट्रिय रुपमा नै परिचित हुने गरी स्थापना गर्न आफ्नो टीमको प्र्रयाश रहेको कम्पनीका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत ई.मनोहर श्रेष्ठ बताउनुहुन्छ ।
नेपाली परामर्शदाता कम्पनीहरु क्षमतावान् बनिसकेका छन् र पछिल्ला दिनहरुमा नेपालका परामर्शदाता कम्पनीहरुले बाह्य बजारमा समेत आफ्नो परामर्श सेवा प्रदान गरिरहेका छन् । हाल स्वदेशमा निर्माण हुने जलविद्युत आयोजनाहरुमा आवश्यक पर्ने सबैजसो कामहरु स्वदेशी परामर्शदाताबाट नै सम्भव हुने अवस्था छ । अहिले १ सय मेगावाट सम्मका जलविद्युत आयोजनाहरु स्वदेशी कम्पनीले नै निर्माण गर्न सक्ने अवस्था छ । जियोटेक्निकल, इलेक्ट्रोमेकानिकल, हाइड्रोमेकानिकल लगायत केही क्षेत्रहरुमा प्रयाप्त जनशक्ति उपलब्ध हुन नसके बाह्य मुलुकबाट समेत परामर्शदाताहरु ल्याएर काम सम्पन्न गर्न सकिने अवस्था रहेको छ ।
नेपाली परामर्शदाता कम्पनीहरुले बाह्य मुलुकमा समेत आफ्नो परामर्श सेवा प्रदर्शन गर्नुले नेपालमा इन्जिनियरिङ परामर्श क्षेत्रको दायरा फराकिलो र गुणस्तरीय एवं प्रभावकारी हुँदै गएको बुझ्न सकिन्छ । यसलाई हेर्दा नेपालमा इन्जिनियरिङ क्षेत्रको भावी सम्भावना निकै नै राम्रो देखिन्छ ।
पछिल्ला बर्षहरुमा नेपालको इन्जिनियरिङ परामर्श क्षेत्र बाह्य मुलुकबाट रकम भित्र्याउने नयाँ माध्यम बन्दै गएको छ । यसरी नेपालका परामर्शदाता कम्पनीहरु बाह्य मुलुकमा गइ त्यहाँको लगानी भित्र्याउने प्रयाशलाई राज्यले सकारात्मक रुपमा लिनुपर्छ । विदेशमा सेवा विस्तारको लागि जाने कम्पनीले नेपालबाट जाँदा शुरुमा केही पुँजी पनि साथमा लैजानुपर्ने हुन्छ । नेपालबाट बाहिर जाने कम्पनीहरु राम्रो सम्भावना देखेर नयाँ काम सृजनाको उद्देश्यले जाने हुन् । छोटो अवधिको लागि केही पुँजी बाहिरिए जस्तो देखिएपनि उक्त लगानी दीर्घकालिन रुपमा भने निकै नै प्रभावकारी हुने अवस्था सृजना हुन सक्छ ।
नेपाल सरकारको नीति बमोजिम स्वदेशी लगानी बाह्य बजारमा लैजान पाईंदैन । राज्यको उद्देश्य अनुत्पादक रुपमा बाह्य बजारमा पुँजी पलायन नहोस्, यहीँ रोजगारी र लगानी प्रवद्र्धन गर्न सकियोस् भन्ने हो, जुन राम्रो नीति हो । तैपनि कतिपय अवस्थामा कारोबारको उद्देश्यलाई विचार गर्दै सानो रकम वैदेशिक भूमिमा लगानी गरी उच्च प्रतिफल प्राप्त हुने अवस्था देखिएमा त्यस कार्यलाई प्रोत्साहित गर्नुपर्ने आवश्यकता समेत रहन्छ । यसलाई सहजीकरण गर्न राज्यले प्रभावकारी भूमिका निर्वाह गर्नुपर्छ ।
मनोहर श्रेष्ठ, प्रमुख कार्यकारी अधिकृत, हाइड्रो कन्सल्ट इन्जिनियरिङ लिमिटेड
पछिल्ला दिनहरुमा नेपालमा पनि परामर्श सेवामा नयाँ प्रविधिहरुको प्रयोग बढ्दो छ । केही नयाँ प्रविधिमा आधारित सफ्टवेयरहरु नेपालमा समेत निर्माणको अभ्यास शुरु भएको छ भने बाह्य बजारमा विकास भएका नयाँ सफ्टवेयर उपयोग गर्ने प्रचलन नेपालमा पनि बढेको छ । यस्ता प्रविधिको प्रयोगबाट हाम्रा आयोजनाको लागत घटाउन निकै नै सहयोग पुगेको छ ।
नवविकसित प्रविधि र मेसिनहरुको प्रयोग गरेर हामीले आयोजनाहरु निर्माण ग¥यौं भने हाम्रो काम गुणस्तरीय हुनुको अलावा निर्धारित समय भन्दा पहिले नै सम्पन्न गर्न सकिन्छ । यस तथ्यलाई टनेल वोरिङ मेसिनको प्रयोगबाट भेरी बबई डाइभर्सन आयोजना निर्धारित समय भन्दा पहिले नै सम्पन्न हुनुले पनि पुष्टि गरेको छ ।
हामीले फास्ट ट्रयाकमा विकासलाई गति दिनुपर्ने जरुरी छ । नयाँ प्रविधिको प्रयोगबाट मात्र हामीले चाहेबमोजिम विकास अवस्थालाई गतिशिल बनाउन सकिन्छ । हामीले हाम्रो यात्रालाई गतिशिल बनाउनको लागि हाम्रो आवश्यकतालाई पहिचान गरी सोहीबमोजिम प्रक्रियागत रुपमा अघी बढ्नु जरुरी रहन्छ । राज्य र निजी क्षेत्र बीच सहकार्यमा हाम्रा गतिविधिहरु अघी बढाउनसके हामीले राम्रो लाभ प्राप्त गर्न सक्छौं ।
हामी नेपाली सक्षम र क्षमतावान् छौं । हामी आफैंले रोबोर्टहरु निर्माण गरेका छौं । यस्ता रोबोर्टहरु बाह्य बजारमा बिक्री समेत गर्दै आएका छौं । नेपालीहरु बौद्धिक र क्षमतावान् नभएको कारण मुलुकले विकासको गति लिन नसकेको होइन । बरु क्षमतावान् नेपालीहरुको क्षमतालाई पहिचान गर्न सक्ने नेतृत्व र सही नीति कार्यान्वयनको अभावमा हामीले हाम्रो अवस्था माथि उठाउन नसकेका हौं । यसकारण हाम्रो नेतृत्वले क्षमतावान् व्यक्तिको प्रतिभा प्रस्फुटन हुने माहोल सृजना गर्नुपर्छ ।
नेपालको जलविद्युत भारत र चीनमा उत्पादन हुने थर्मल इनर्जीको तुलनामा उच्च लागतयुक्त छ । नेपाल जस्तो देशमा विद्युतीय आवश्यकता परिपुर्तिको लागि जलविद्युत नै सबैभन्दा राम्रो सम्भावनायुक्त क्षेत्र रहेपनि सदैव नेपालको लागि जलविद्युत नै निर्विकल्प माध्यम बन्न सक्छ भन्ने अपेक्षा गर्न सकिँदैन । विश्व परिवेशलाई विचार गर्दा नेपालको जलविद्युत वातावरणमैत्री छ भनेर गर्व गर्न सकिने अवस्था छ । तर उच्च लागतको कारण प्रतिष्पर्धी भने छैन । विश्वव्यापी रुपमा कार्वनको उत्सृजनले पार्ने असरबाट बच्नको लागि हामीलाई जलविद्युत नै राम्रो विकल्प भएपनि हामीले मात्र कार्वन कम उत्पादन गर्दैमा हामी सुरक्षित हुन सक्छौं भन्ने अवस्था समेत रहँदैन । यसकारण हामीले न्यून लागत र वातावरणमैत्री दुवै पक्षलाई विचार गर्दै ऊर्जा उत्पादनका अन्य विकल्पहरुमा सोच्नुपर्ने आवश्यकता छ ।
जलविद्युत आयोजना निर्माण गर्नुपर्दा ३० औं बर्षका तथ्याङ्क संकलन गर्न सकिने अवस्था रहँदैन । हाइड्रोलोजी र जियोलोजिकल स्थितिबारे थोरै तथ्याङ्कबाट दीर्घकालिन प्रभाव अनुमान गर्दा समस्या सृजना हुन सक्छ । यसले गर्दा पनि हाम्रो लागत बढ्न सक्छ । दीर्घकालिन रुपमा हेर्दा जलविद्युत लाभदायक क्षेत्र नै भएपनि छोटो अवधिमा भने यसबाट प्रतिफल लिन समस्या सृजना हुन सक्छ ।
नेपाल सम्भावना नै सम्भावनायुक्त मुलुक हो । यहाँका सम्भावनाहरुलाई अब यथार्थमा बदल्न जरुरी छ । नेपालमा कम लगानीमा उच्च लाभ लिन सकिने थुप्रै क्षेत्रहरु छन् । यहाँ प्रशस्त खनिज पदार्थ भएको अनुमान गरिन्छ । यदि हामीसँग प्रयाप्त कोइला छ भने कोइलाको अध्ययन गरेर उत्खनन गरौं । तामा, फलाम, सिसा, जडिबुटी, हस्तकला, जैविक उत्पादन जहाँ जे छ, ती वस्तुको यथार्थता अध्ययन गरी उत्सृजनमा जोड दिउँ । हामीसँग के छैन, फोहोरबाट ग्यास निकाल्न सकिन्छ । जलविद्युत, कृषि, पर्यटन लगायतका सम्भावनायुक्त क्षेत्रमा हाम्रो लगानी र सीप एवं क्षमताको उपयोगले हाम्रो अवस्था माथि उठाउन सकिन्छ । यसको लागि हामीले उद्यमशिल मानसिकता विकास गर्नु जरुरी छ ।
एक्ट प्रो नेपालमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई info.actpronepal@gmail.com मा पठाउनु होला। फेसबुक र ट्वीटरमार्फत पनि हामीसँग जोडिन सकिनेछ । हाम्रो *युटुब च्यानल पनि हेर्नु होला।
